Thơ Lục Vân Tiên, một tác phẩm thơ lục bát trứ danh của cụ đồ Chiểu, hẳn không quá xa lạ đối với chúng ta. Song, vẫn còn tồn tại nhiều điều ít ai biết được. Hôm nay NATuts sẽ kể cho các nghe một sự thật thú vị về tác phẩm.
Dưới đây là truyện về một nhân vật có thật trong tác phẩm.
1. Nhân vật Võ công trong thơ Lục Vân Tiên: tham sang phụ nghĩa
Nhân vật Võ công được cụ Đồ Chiểu nhắc đến qua mấy đoạn thơ Lục Vân Tiên sau:
*Nguồn thơ: truyện thơ Lục Vân Tiên
-
Lần thứ nhất: Vân Tiên đi thi, ghé nhà Võ Công:
Quận thành nhắm kiểng xem người,
Kiểng xinh như vẽ, người tươi như dồi.
Hàn Giang phút đã tới nơi,
Vân Tiên ra mắt một hồi trình thư.
Võ công lấy đọc bấy giờ,
Mừng duyên cầm sắt mối tơ đặng liền.
Liếc coi tướng mạo Vân Tiên,
Khá khen họ Lục phước hiền sinh con.
Mày tằm mắt phụng môi son,
Mười phân cốt cách, vuông tròn mười phân.
Những e kẻ Tấn, người Tần,
Nào hay chữ ngẫu đặng gần chữ giai.
Xem đà đẹp đẽ hoà hai,
Nầy dâu Nam Giản, nọ trai Đông sàng.
Công rằng: “Ngãi tế mới sang,
“Muốn lo việc nước hãy toan việc nhà.”
-
nàng Võ Thể Loan hứa hẹn với chàng hai chữ Tào Khang:
Võ công trở lại hậu đàng,
Đêm khuya dạy dỗ Thể Loan mọi lời:
“Ngày mai vừa rạng chân trời,
“Tiểu nhi trang điểm ra nơi lê đình.
“Gọi là chút nghĩa tống tình,
“Phòng sau cho khỏi bất bình cùng nhau.”
Bóng trăng vừa lộ cành dâu,
Vân Tiên vào tạ giây lâu xuất hành.
Ra đi vừa thuở bình minh,
Thể Loan đứng trước lê đình liễm dung.
Thưa rằng: “Quân tử phó công,
“Xin thương bồ liễu chữ tòng ngây thơ.
“Tấm lòng thương gió nhớ mưa,
“Đương xa ngàn dặm xin đưa một lời.
“Ngày nay thánh chúa trị đời,
“Nguyền cho linh phụng gặp nơi ngô đồng.
“Quản bao chút phận má hồng,
“Phòng khuya vò võ, đợi trông khôn lường.
“Chàng dầu cung quế xuyên dương,
“Thiếp xin hai chữ tao khương cho bằng.
“Xin đừng tham đó bỏ đăng,
“Chơi lê quên lựu, chơi trăng quên đèn.”
Tiên rằng: “Như lửa mới nhen,
“Dễ trong một bếp mà nhen mấy lò.
“May duyên rủi nợ dễ phò,
“Chớ nghi Ngô Khởi, hãy lo Mãi Thần.”
Thể Loan vội vã lui chân,
Vân Tiên từ biệt trông chừng Trường An.
-
Lần thứ hai: Vân Tiên mắc nạn, bị mù lòa. Nhờ ngư ông cứu, đưa về nhà Võ công:
Tiên rằng: “Vậy cũng một làng,
Võ công người ở gần đàng đây chăng?”
“Khỏi ba khúc vịnh thời lần đến nơi.”
Tiên rằng: “Xưa đã gá lời,
Sui gia bao nỡ đổi lời chẳng thương.
Vợ chồng là đạo tao khương,
Chi bằng tới đó tầm phương gởi mình.
“Trăm năm muốn trọn ân tình
Đương khi hoạn nạn ai đành bỏ nhau.
Chút nhờ cứu tửơn sâu,
Xin đem tới đó trước sau cho trình.”
-
Lần thứ ba: Vân Tiên được Ngư ông đưa đến nhà Võ công.
Vân Tiên thưa đã hết lời,
Ngư ông chẳng đă tách vời đưa sang.
Dắt Tiên vào chốn hậu đàng,
Võ công xem thấy lòng càng hổ ngươi.
Chẳng qua sợ thế gian cười,
Một lời gượng gạo chào người ngày xưa:
“Ngư ông đă có công đưa,
Tới ngày sau sẽ lo lừa đền ơn.”
…
Võ công không ngớt lòng phiền,
Ân tình thế lợi khó tuyền đặng vay.
-
Lần thứ tư: Võ công hỏi con gái là Võ Thể Loan có chịu lấy Vân Tiên, Thể Loan từ chối:
Dạy Tiên: “Ngươi hãy ngồi đây,
Cho ta trở lại sau này liệu toan.”
Công rằng: “Hỡi mụ Quỳnh Trang,
Dò lòng ái nữ Thể Loan thế nào?
Mặc con toan liệu làm sao,
Vốn không ép vợ, nỡ nào ép con.”
Loan rằng: “Gót đỏ như son,
Xưa nay ai nỡ đem chôn xuống bùn?
Ai cho sen muống một bồn.
Aì từng chanh khế sánh phồn lựu lê.
Thà không trót chịu một bề,
Nỡ đem mình ngọc dựa kề thất phu.
Đă công chờ đợi danh nhu,
Rể đâu có rể đui mù thế ni,
Đã nghe người nói hội này,
Rằng: Vương Tử Trực chiếm rày thủ khoa
Ta dầu muốn kết sui gia,
Họ Vương họ Võ một nhà mới xinh.”
-
Lần thứ năm: Võ công sai người đem Vân Tiên bỏ vào hang thẳm trong núi Thương Tòng:
Công rằng: “Muốn trọn việc mình,
Phải toan một chước dứt tình mới xong.
Nghe rằng: “Trong núi Thương tòng.
Có hang thăm thẳm bịt bùng khôn ra.
Đông thành ngàn dặm còn xa,
Đem chàng bỏ đó ai mà biết đâu?”
Phút vừa trăng đă đứng đầu,
Vân Tiên ngồi trước nhà cầu thở than.
Võ công ra trước dỗ chàng:
“Xuống thuyền rồi sẽ đưa sang Đông thành.”
Ra đi đương lúc tam canh,
Dắt vào hang tối bỏ đành Vân Tiên.
Bỏ rồi rón rén bước liền,
Xuống ngay chèo quế dời thuyền tách xa
Qua đó, ta thấy cụ đồ Chiểu khắc họa trong thơ Lục Vân Tiên một Võ công tham sang phụ nghĩa, độc ác, nỡ đem Vân Tiên đã mù lòa bỏ vào hang sâu. Tức thay con người dạ sói lòng lang, thấy câu danh tiếng phụ đàng nghĩa nhân.
2. Nhân vật Võ công trong đời thực:
Trích lời học giả Vương Hồng Sển trong Sài Gòn năm xưa:
“Xóm Lò Heo đi vô một đỗi là “cầu Rạch Bần”. Nơi đây, năm xưa lối 1920, tôi có quen một vọng tộc họ Võ. Chủ gia có kể lại cho tôi nghe một chuyện nay nhắc lại với cả sự dè dặt là chuyện Võ Phi Loan trong chuyện Lục Vân Tiên, chuyện ông Đồ Chiểu là “rể hụt” của gia đình nầy. Bởi mất vợ vì “mù lòa người ta không gả con” nên ông Đồ không quên ghi lên tờ giấy trắng họ danh của con người đen bạc.” (Trích Sài Gòn năm xưa/ trang 119)
Xóm Lò Heo: lò sát sinh (Abattoir), trước là rạch Cầu Ông Lãnh. Nay là đường Nguyễn Thái Học.
Qua đó, ta thấy nhân vật Võ công trong thơ Lục Vân Tiên là có thật. Song, không đến mức:
“Nghe rằng: “Trong núi Thương tòng.
Có hang thăm thẳm bịt bùng khôn ra.
Đông thành ngàn dặm còn xa,
Đem chàng bỏ đó ai mà biết đâu?”
mà hẳn chỉ là một người không giữ nghĩa xưa. Chẳng giữ lời nhận con rể khi người ấy đã mù lòa.
Phù Trần.
